Coördinaten in Basecamp

"Oooooowww, dat snap ik wel", denken velen.

En toch willen alarmcentrales er niet mee werken, omdat er toch veel mensen zijn die met hun auto ergens in de indische oceaan of zo staan.

Er zijn en worden nog steeds hele verhandelingen geschreven over coördinaten, coördinatenstelsels en projectiemethoden. Daar wil ik niet over hebben, er staat voldoende op het internet. 

Toch ontkom je soms niet aan een klein beetje achtergrond en ik zal proberen om het te beperken tot wat geschiedenis.

Geschiedenis coördinaten

Zeekaarten

Vanaf het moment dat er grotere zeereizen gemaakt werden was er de behoefte aan kaarten en een manier om je positie op de wereld te vertalen naar die kaart. De eerste (oudste) methode was een kruispeiling van minimaal 2 bekende punten op de kust. Als je oude zeekaarten (ook nog op de nieuwe) bekijkt zie je dat belangrijke kenmerken op de kust gemarkeerd zijn. De oversteek over de oceaan bleef lange tijd een grote gok, omdat er geen referenties meer waren en varen op alleen het kompas over die afstanden een te grote afwijking opleverde door stroming. En de sterren dan? hoor ik je denken. Doordat de aarde draait is de positie van de sterren dus afhankelijk van de tijd. 

Dus voordat men kon navigeren op de sterren moest er een nauwkeurige manier komen om de tijd te bepalen. Dat begon met een zandloper, die elk half uur gedraaid moest worden en (nu vreemd genoeg) een uurglas werd genoemd. (Een wacht duurde 4 uur en voor het wisselen van de wacht werd de bel geluid met het commando 8 glazen. Daar komt dus de uitdrukking glazen slaan vandaan).

Naast de tijd ,moest er ook een verdeling van de aarde worden gemaakt. Omdat de aarde een bol is, is het niet vreemd dat men op een systeem met graden uitkwam. Een hele circel over de evenaar (Breedte graden) en een halve circel van pool tot pool (Lengte graden).

Dat de aarde niet helemaal rond is, maar meer ei-vormig, was iets wat de wetenschap toendertijd nog helemaal niet kon vermoeden.

Landkaarten

Bij de behoefte om landkaarten te maken lagen de uitgangspunten helemaal anders. Er was geen gebrek aan herkenningspunten. Dit resulteerde dat de diverse landen en organisaties een eigen verdeling van de aarde bedachten. Zeker toen de Fransen het metrisch systeem bedachten was het hek van de dam. Gelukkig zijn de meeste van die hele oude verdelingen verdwenen en in de vergetelheid geraakt.

Toch zie je bij de selectie van het grid of datum in de gps en basecamp nog tientallen verschillende verdelingen.

Omdat de aarde niet zuiver rond is, wordt er een wiskundige formule gebruikt om de vorm van de aarde te bepalen. Die formule is opgenomen in het z.g. WGS grid. Deze is in 1972 bepaald en in 1984 aangepast. Vandaar dat je ook WGS72 tegenkomt, maar WGS84 is de standaard geworden.

Even weer terug naar de oude zeevaart

Omdat de positie van zon en sterren alleen zichtbaar is bij een heldere hemel, werd er gezocht naar een manier om toch een ruwe manier te hebben om de positie te bepalen. De enige methode die daar voor in aanmerking kwam het meten van de snelheid en de tijd ten opzichte van de laatste bekende positie. Om daarvoor een afstandsmaat te hebben die direct gekoppeld was aan de graadverdeling bedacht men in engeland de zeemijl. Een zeemijl komt overeen met 1/60 graad. Dit noemde men een boogminuut. Het woord boog is veelal verdwenen en spreekt men gewoon van een minuut. Verdeel je een boogminuut weer in 60 stukjes dan heb je een  ???? Juist. boogseconde. De afstand die een schip aflegd in een bepaalde tijd werd gemeten door een plankje met daaraan een lang koord met knopen in het water te gooien en dan de knopen te tellen terwijl het schip doorvoer. Vandaar dat je in de scheepvaart nog steeds het begrip knopen hoort.

Maar er zit wel een addertje onder het gras. Het maakt niet uit waar je de halve circel van pool tot pool trekt, deze is overal even lang. Maar voor de circel evenwijdig aan de evenaar heb je een probleem. Deze wordt n.l. steeds korter naarmate je dichter bij de polen komt. 

Daarom zie je zeelui ook alleen aan de vertikale kant van de kaart hun passer instellen.

Uit het laatste stukje komt dus dat 1 minuut overeenkomt met 1 zeemijl. (1852m). Ik hou wel van afronden, dus 1 minuut is ongeveer 2Km. 

Weer terug naar het hier en nu

We hadden al gezien dat het grid of raster waar we in werken WGS84 heet. Maar in het laatste stukje heb je gelezen dat we de coordinaten ook nog eens kunnen onderverdelen in graden, minuten en seconden. 1 minuut = 1/60 Graad en 1 seconde = 1/60 minuut.

Nu zie je in Basecamp en/of de gps de kreten hDDD MM.mm of hDDD.ddd of hDDD MM SS.ss waarbij de:

 h staat voor hemisphere

 D voor Degree

 M voor Minute en

 S voor Second.

Hiermee kun je dus de notatie methode van een coordinaat aangeven. In de scheepvaart is het gebruikelijk dat men de Graden, Minuten en Seconden notatie gebruikt, terwijl men op het land meestal de Graden en Minuten notatie gebruikt. 

Deze rasterlijnen vind je ook terug op zowel een goede wegenkaart als natuurlijk een zeekaart.

Als je nu met een kaart naast Basecamp werkt is het terug vinden van een punt in zowel Basecamp, als op de kaart niet moeilijk, zolang je de coordinaat instelling maar goed hebt staan.

 Wat ook iets is om je te realiseren als je aan elkaar coordinaten doorgeeft.

Het heeft geen zin om alles achter de komma door te geven, want zoals we hadden gezien is 1 minuut 2km, dus 1/10 minuut 200 en 1/100 minuut dus 20m. Dus in graden en minuten met 2 cijfers achter de komma is al voldoende.